Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Południowej.Długość ciała 46–95 cm; masa ciała 285–1708.Charakteryzują się bardzo długim ogonem, kolorowym upierzeniem oraz dużym, hakowato zakończonym dziobem. Gdy są podekscytowane, ich policzki mogą się rumienić. Dymorfizm płciowy praktycznie nie występuje. Odżywiają się owocami i orzechami (kruszą skorupę, a następnie wydobywają zawartość językiem). Łatwo się oswajają. Niektóre mogą uczyć się naśladować ludzką mowę. W niewoli dożywają czasem nawet do 65 lat.
- Ara: tupi. onomatopeja Ara odnosząca się do ary, ale również w połączeniu wskazuje inne ptaki (np. Araçarí, Araponga). Arara to ogólna nazwa dla papug.
- Maracanus: na podstawie „Maracana” Marggrafa z 1648 roku, od tupi. nazwy Maracanā „żuć korę” dla ar. Gatunek typowy: Psittacus severus Linnaeus, 1758.
- Paracus: autor opisu taksonu nie wyjaśnił znaczenia nazwy; gr. παρα para „blisko”; rodzaj Ara Lacépède, 1799. Nowa nazwa dla Ara Lacépède, 1799.
- Macrocercus (Macrocircus): gr. μακροκερκος makrokerkos „długoogonowy”, od μακρος makros „długi”; κερκος kerkos „ogon”. Gatunek typowy: Psittacus macao Linnaeus, 1758.
- Araclanga: rodzaj Ara Lacépède, 1799; łac. clangere „rozbrzmiewać”. Nowa nazwa dla Ara ze względu na puryzm.
- Aracanga: epitet gatunkowy Psittacus aracanga J.F. Gmelin, 1788; tupi. nazwa Aráracanga „wielkogłowa papuga” dla różnych ara .Gatunek typowy: Psittacus aracanga J.F. Gmelin, 1788 (= Psittacus macao Linnaeus, 1758).
- Ararauna: epitet gatunkowy Psittacus ararauna Linnaeus, 1758; tupi. nazwa Arára úna „wielka ciemna papuga” dla modroary hiacyntowej. Gatunek typowy: Psittacus ararauna Linnaeus, 1758.
- Hemipsittacus: gr. ἡμι- hēmi- „pół, mały,” podobny do, od ἡμισυς hēmisus „połowa”; ψιττακος psittakos „papuga”. Gatunek typowy: Psittacus severus Linnaeus, 1758.
Jest to gatunek monotypowy. Blisko spokrewniony z głuptakiem przylądkowym (Morus capensis) i głuptakiem australijskim (Morus serrator) – dawniej te trzy taksony zaliczano do jednego gatunku. Pochodzenie nazwy polskiej Niezbyt pozytywnie kojarząca się nazwa rodziny i rodzaju pochodzi z czasów, gdy na te ptaki polowano. Troska o swoje potomstwo była tak silna, że rodzice nie uciekali przed ludźmi i siedzieli na gniazdach, dopóki ich nie zabito. Powierzchowna ocena o łatwym łupie dała słowne połączenie „głupiego ptaka” – głuptaka, oczywiście niesłusznie.
Zasięg występowania
Kolonie lęgowe głuptaka znajdują się na wybrzeżach i wyspach północnego Atlantyku, m.in. na Wyspach Brytyjskich, w Norwegii, Islandii czy Nowej Fundlandii. Poza sezonem lęgowym koczuje na morzu, sięgając nawet do równika. Pojawia się sporadycznie również na polskim wybrzeżu Bałtyku (do 2018 roku stwierdzony 36 razy, obserwowano łącznie 41 osobników)
| długość ciała ok. 87–100 cm rozpiętość skrzydeł 165–180 cm masa ciała 2,3–3,6 kg |
| Stanowi je kupka wodorostów, trawa i patyki. To ptak towarzyski, gnieździ się kolonijnie na wyspach i stromych, skalistych wybrzeżach. Największa kolonia znajduje się na Bonaventure Island w Quebecu (w szczytowych okresach około 60 000 par). Największa kolonia europejska jest na wyspach św. Kildy w archipelagu Hebrydów (w szczytowych okresach osiąga również około 60 000 par). Inne duże kolonie lęgowe znajdują się na wyspie Grassholm u wybrzeży Walii (około 40 000 par), oraz wyspie Little Skellig na wybrzeżu Irlandii (około 22 500 par). Niektóre kolonie liczą kilka stuleci. Jajo z kolekcji muzealnej Jaja W sezonie lęgowym znoszą jedno jasnobłękitne jajo. Wysiadywanie i dorastanie Jaja wysiadywane są przez obydwoje rodziców, którzy ogrzewają je swoimi stopami przez 43–45 dni. Pisklęta opuszczają gniazdo po około 60 dniach. Po wykluciu rodzice karmią pisklę rybami morskimi. By pobrać pokarm, musi wsadzić głęboko dziób do przełyku rodzica. Karmienie jest obfite niezależnie od pory dnia i nocy, co sprawia, że po 10 tygodniach życia młode przypomina kulkę tłuszczu i jest nawet o kilogram cięższe od ptaka dorosłego. Tę podwyższoną masę jednak szybko spalają. Po opuszczeniu gniazda wprawdzie nie umieją jeszcze latać, ale dobrze już nurkują, przemierzając dziesiątki kilometrów. Jako 15-tygodniowe ptaki są już zupełnie samodzielne gdyby nie to, że muszą nauczyć się jeszcze nurkowania z lotu. Młode są ciemnobrązowe, biało nakrapiane. Łatwo można odróżnić ptaki dwuletnie, z białą głową, szyją, przednimi brzegami piór i biało obrzeżonym upierzeniem grzbietowym, od trzyletnich, o barwie dorosłych osobników, choć z niecałkowicie białymi sterówkami i piórami na ramionach. Uzyskują całkowicie wygląd dorosłych ptaków w piątym roku życia. |
